CÂU CHUYỆN THƠ VĂN XUÔI (4).

CÂU CHUYỆN THƠ VĂN XUÔI (4).

 

Lý thuyết thể loại hay chuyện về "mẹ cảm xúc" và "cha lý trí".

Tôi đã phải dừng khá lâu loạt bài viết nối tiếp Câu chuyện TVX vì tư liệu tìm đọc ngày một nhiều; xử lý chúng … và cả khó khăn cho việc mở đầu bài viết này. Sẽ dùng kiểu Q&A ( hỏi&đáp) thì mới mong bài viết không quá dài ( mục tiêu chỉ trên dưới 1k chữ)..

1.

Câu hỏi mở đầu: thể loại vốn dĩ con AI? Mẹ cảm xúc và cha lý trí cùng “đẻ” ra thể loại.chứ còn ai trồng khoai đất này!. Nói mẹ cảm xúc là phần của nhà thơ hay người sáng tác khi viết một bài thơ văn xuôi. Tháng bảy mới đây, bạn thơ Trần Minh Tạo, quê nhà Đồng Tháp có gởi tăng AT tôi một tập thơ. Khi AT chat hỏi đoạn câu khẩu lệnh trong bài “Điểm danh mùa nước lũ” mang “đậm” chất TVX thì Minh Tạo tình ngay nói luôn “ … đó là cảm xúc đưa tới”. (AT tôi xin giới thiệu bài thơ, như một chú thích luôn có dưới các câu chuyện TVX này).

Đa phần giới sáng tác họ luôn để/bị cảm xúc dẫn dắt ( thực tế với người/dân Việt nói chung vì không có môi trường đào tạo viết văn làm thơ như các nước phát triển khác!). Song nói hoàn toàn không có nhận/ý thức gì về thể loại mỗi khi làm việc sáng tạo sẽ là không ổn. AT tôi gọi khoản này là nhận thức “mờ” và rất ít người trong số này có được một khái quát về thể loại tốt hay khá hơn “mờ” nói trên nếu không có được khoản làm việc cần thiết khác sau “đọc” thấy các bài viết liên quan đến TVX. Việc cần thiết AT tôi nêu đó, không chỉ là ngẫm ngợi, suy nghĩ mà cần ghi/viết ra giấy đặc trưng thể loại mà người sáng tác vừa đọc thấy hay tự đúc rút sau một ít bài thơ … thử nghiệm viết cho thể loại mới này. ( Có thể đọc thêm bài Ông Thích 2, sẽ được post sau đây ít hôm để xác tính lập luận này!).

Cha lý trí là phần việc của giới làm nghiên cứu hay phê bình văn chương. Số này xác định mặt thể loại sau bước phân lập người viết cùng tập hợp các tác phẩm TVX có được. Có thể nhìn thấy việc làm của người cha lý trí này qua các tuyển thơ VX hay một ít sáng tác cùng tập thơ VX, các luận văn ( cao học và Tiến sĩ) viết về thể loại TVX … Với TVX chúng ta đã có một tuyển tập xuất bản từ 1997 và khá nhiều luận văn sau Đại học và cả Tiến sĩ mà AT tôi đã giới thiệu từ loạt bài trước đây.

2.

Câu hỏi tiếp theo hơi “khó tiêu hóa” à nghe: Vì sao TVX không được phát triển …? Thực tế đã hơn chục năm trời, lượng thơ xuất bản cả nghìn tập/năm mà đã 20 năm qua vẫn không có tuyển thứ 2 về TVX? Sáng tác mới thì ghi nhận có mươi tập (toàn) thơ VX, song không tạo được ấn tượng nơi người đọc lẫn giới phê bình. Không đủ tác phẩm hay TVX không “thu hút” được người đọc nói chung nên không được giới làm sách đầu tư in ấn …Nếu thực tế sáng tác thể loại này không tốt hơn thì liệu có gì đó không ổn chăng, từ mặt lý luận chung này? Trong khi trên lý thuyết, lý luận hay lý thuyết thể loại nếu đã có thiết nghĩ nó sẽ quay lại giúp người sáng tác nhiều/tốt hơn. Câu trả lời rõ ràng không thể giải quyết được trong mỗi bài viết nhỏ này rồi.

Sẽ có người cho rằng đầu ra cho THƠ nói chung còn không tốt thì đâu có “đất” để TVX xuất hiện. AT tôi làm việc này hoàn toàn trên mạng, không hề có cản ngại này. Khi khảo sát nhiều tác giả trẻ có làm thơ VX ( quãng thời gian 2008-2010 ) và ngạc nhiên là đã thấy họ không tiếp tục với sáng tác thể loại này. Chưa có câu trả lời cụ thể từ họ, AT tôi vẫn đang chờ … và sẽ có bổ sung khi nhận được chia sẻ mới từ những người viết trẻ này.

3.

Và những câu hỏi chờ người đọc trả lời : Với một hình dung như thế thì rõ ràng lý thuyết thể loại có trình tự ban đầu từ … người/giới sáng tác mới đến việc của giới nghiên cứu phê bình làm tuyển cùng các nghiên cứu khoa học chuyên sâu hơn. Thử nhìn lại thơ mới, thơ có cùng chữ viết với TVX bài viết đề cập thì việc xuất hiện chữ viết Latinh với lớp nhà thơ có … học vấn trường/tiếng Pháp đã “nãy” nòi thơ mới. Giới phê bình văn chương đã chẳng luôn “kèm” cho thơ mới hai chữ phong trào là vì sự xuất hiện gần như đồng thời loạt người làm thơ cùng chung một hình thức thơ tự do mới mẻ ( là so với kiểu thơ cũ từ chữ Hán/nôm hay của giới nhà NHO trước đó)… Giả dụ sau này có loại hình thơ mới hơn, tân tiến hơn nữa thì vẫn cứ trật tự đi từ người mẹ cảm xúc viết ra cùng tác phẩm thơ mới, mới đến bước/việc xác định thể loại của lớp người làm phê bình trong vai trò người cha lý trí. 

Đấy là chúng ta chưa lạm bàn gì đến văn chương thời Hậu hiện đại, nơi ranh giới các thê loại văn học bị xóa nhòa hay pha trộn dữ dội nhất. Chưa đến lượt nhá!
--------------------------------------------

THƠ "Điểm danh mùa nước lũ".

Tháng chín rưng rưng con nước lũ về
phù sa máu đỏ ngầu ký ức
đất thì ngủ mà hoa vàng chợt thức
điên điển chùm chùm cháy rực giữa hồn cây
Xuồng nối xuồng
thây vớt tiếp thây
tầm tã mưa tuôn
đứa bơi đứa tát
pháo vục lên đầu đen ngòm tét nát
đồng đội tôi chết rồi lại chết một lần thêm
Từng nuộc dây luồn cay đắng buộc vào đêm
ni-lông phủ hàng hàng nằm xuôi tay theo đất
mười chín tuổi đối diện điều đau thương nhất
cả trung đội im lìm nằm nghe tôi thét điểm danh tôi…
Tôi điểm danh hoài về một mùa nước lũ xa xôi
có tiếng súng rớt ngã ngang chìm trôi mất hút vào thinh lặng
bao nấm mồ ngửa mặt lên trời trơ trọi thịt da màu nhợt trắng
bên dưới hẳn giờ còn thủng vỡ cả sọ xương!
Ôi những chùm hoa điên điển nhớ thương
từng mắt lá còn chi mà ngóng mãi?
“tiểu đội một: kềm chế, thu hút địch!”
“tiểu đội hai: chặn đánh, vòng bên phải!”
“tiểu đội ba: thọc nhanh sườn bên trái!”
tôi gọi nhắc đến khản lòng sao không thấy các anh nghe!?
Hái một mảnh trời năm cũ vàng hoe
thả theo nước tuôn chảy về vô tận
ở đâu đó nơi cuối cùng số phận
có được lại mùa điên điển đủ tên nhau…

TRẦN MINH TẠO.
Sa-Đéc – Đồng Tháp, tháng 9 năm 2005.

Link tìm kiếm: http://vannghequandoi.com.vn/…/VNQD-gioi-thieu-Tho-Tran-Min….