Tôi đọc Linh.

Linh đây là Nguyễn Thế Hòang Linh, cây bút @ trẻ vừa đươc các nhà văn lớn nhặt trên mạng, và được NXB Hội nhà văn trân trọng giới thiệu tiểu thuyết Chuyện của thiên tái trong bộ Văn mới vừa ra mắt độc giả tháng 5.2005.
Linh đã tung hàng ngàn bài thơ lên mạng, (tiếc là người viết bài này không tìm đươc, dù đã nhiều lần bỏ công tìm kiếm).Thôi thì xin được gói gọn những gì tôi đã đọc được từ Linh.

1.
Thơ Linh xuất hiện sau bài giới thiệu mà nhà văn Hồ Anh Thái viết- tác giả tự nhận trong một phỏng vấn gần đây trên tờ TT-VH có hơi quá “tầm”- đăng trên tờ TTCN khỏang mươi bài do chính ông Hồ Anh Thái tuyển chọn. Cảm nhận đầu tiên của tôi khi đọc thơ Linh là khá bất ngờ, vì bởi thơ Linh “ tự nhiên nhi nhiên”; viết như không, viết cứ như chơi. Đây là khác biệt quá lớn, khiến sự xuất hiện của Linh bật ra hẳn – không như hàng lọat những cây bút trẻ khác, cũng xuất hiện trên mạng- có phần hơi phải cố gắng tạo dựng tên tuổi- nhưng tiếc là không bằng tác phẩm thơ mà lại bằng nhiều phương thức xa lạ với thơ. Linh không chạy theo hình thức, hay học đòi cách tân thơ, càng không mấy “tuyên ngôn thơ” như nhiều cây bút trẻ khác. Thế mạnh của Nguyễn Thế Hòang Linh dễ nhận biết khi anh dùng thể lục bát, thơ 6 chữ … ( Lặng im thì cũng vừa tàn mùa đông; Trong đục; Tặng em; Thằng bé; hay Ngửi; Nhưng mà; Lẽ giãn đơn …). Những hình thức của thơ mà không ít những bạn thơ cùng trang lứa không hẳn chê xưa, chê cũ nhưng lại không nhiều sử dụng. Cuộc thi thơ Bút mới lần 6 ( Báo Tuổi Trẻ tổ chức ) vừa trao giải mới đây với thể thơ tự do đăng quang, chiếm tỉ lệ lớn trong số bài dự thi, thắng giải đã góp nên nhận định trên.
Song chính trong những hình thức quen thuộc ấy, cây thơ @ NTH Linh viết ra, ta đọc thấy “ mắc” vào được thì mới đáng để kiêng để nể .
Nói thế, không phải tôi xem nhẹ tay nghề Linh trong những thể lọai thơ khác. Tôi vẫn thấy thú vị với bài ba điều ước dẫn ngay dưới đây :
tôi ước
mình
hồn nhiên như đứa trẻ ba tuổi
chín chắn như người còn ba năm cuối cuộc đời
và
ai cũng ước như tôi dù ý tứ của bài thơ hình như tôi đã đọc đâu đấy rồi.
2.
Nói thơ Linh gần gũi với đời sống, cũng đồng nghĩa với việc tôi cho rằng những cây bút trẻ làm thơ khác không có thơ gần với cuộc sống như Linh. Cái chất tưng tửng , làm nên những trang viết cho ta cảm nhận như không như chơi của Linh, không hiểu vì đâu, và vì sao trước giờ lại ít xuất hiện trên báo- một trong những “đầu ra “ chủ yếu của thơ bấy nay. Cả đến cái chết- tôi đã chứng kiến nỗi sợ chết của một người thân ở độ tuổi xế chiều- mới thấy thật buồn cười cho người trẻ này :
Gía mà được chết đi một lúc
giá mà được chết đi một lúcchắc bình yên hơn một giấc ngủ dàinếu được xuống địa ngục thì càng tốtlên thiên đường sợ chả gặp ai
giá mà được chết đi một lúctỉnh dậy xem người ta khóc hay cườivà xem thử mình sẽ cười hay khóclàm ma có sướng hơn làm người?
giá mà được chết đi một lúcnằm im cho cuộc sống nhỏ tuôn tràonếu người ta tống ngay vào nhà xáccứ thế mà chết cóng cũng chẳng saolên thiên đường sợ chả gặp ai./ làm ma có sướng hơn làm người…

Bài thơ tôi thích nhất, vì chí ít tôi cũng không ít lần gọi hỏi 1080 những điều đại lọai như Linh viết trong Lặng im thì cũng vừa tàn mùa đông

tôi hỏi một không tám không
chị ơi nỗi nhớ có lông màu gì
chị tổng đài giọng nhu mì
à nhiều màu lắm vặt đi vẫn nhiều
hình như là bạn đang yêu?
Không em chỉ hỏi những điều hồn nhiên
Hình như là bạn đang điên ?
Vâng , điên thì mới phí tiền hỏi han
…
xong xuôi hết bốn chín ngàn.3.
Gần đây, tôi đã lần ra trang web gio-o.com, nơi NTH Linh gởi ga81m thơ của mình. Và Linh cũng đã in tập thơ đầu tay Lẽ giản đơn, chọn lọc 54 bài. Lẽ đương nhiên, tôi đọc thi in kỹ hơn, thấy tiếc vì Linh vẫn còn nhiều bài thơ xuất sắc. Và tập thơ, dù đã được dành nhiều công sức vẫn chưa thấy chặt. Có lẽ, bài thơ dài nhất tập Viết tiếp một chuyện ảo, mà tôi cảm nhận Linh đã bộc lộ những yếu điểm chung hay vấp phảI của các tay làm thơ quăng mạng : dông dài, phần triết lý không mớI, cấu tứ không chặt … Phần thơ ngăn ngắn của NTH Linh rất cần được tác giả tập trung hơn


Tản mạn chuyện đọc và diện mạo thơ 5, 10 năm tớI.

Trên là chuyên mục mớI mở, phần đọc mà bất cứ ngườI làm văn chương nào cũng phảI thực hiện. Nghiêm túc là đàng khác. Thế nhưng Thu tôi vẫn bất ngờ khi đọc thấy những câu trả lời phỏng vấn .. tôi chưa đọc. dù có nghe dư luận thế này thế khác. Đọc để học hỏI bạn viết khác ( ai cũng có cái hay và cả cái dỡ để … đọc); điều tiên quyết hơn cả là biết ngườI ta đã viết gì mà tránh ( trường hợp Cánh Đồng bất tận và Dòng sông tật ngyền…).Trong một lần chyện trò cùng bạn thơ, khi tôi cả gan tiết lộ một ý định, mà tôi đã manh nha trong phần post trước : thơ Việt của 5, 10 năm tới có diện mạo ra sao ?
Bạn có muốn biết ?
Ngoặc cái nha : trong đá banh, ngườI ta chẳng đã dự đoán độ chín của lớp, lứa cầu thủ .. cùng trình độ bóng đá khu vực … để có chiến lược đầu tư, tiếp thị. 5 năm vớI thơ có thể dự báo tốt bằng cách khảo sát những cây thơ thật sung sức ( chịu in thì thành phố này) có Lê Minh Quốc , trên mạng có thể kế ; Trần Tiến Dũng, Mai Văn Phấn …, nữ có Phạm Thị Ngọc Liên, Thu Nguyệt… Số trẻ hơn có Linh ( bộ ba cùng tên), có Trương Quế Chi, Phạm Trung Kiên, nhóm mở miệng , nhóm thơ năm con ngựa trờI … Loạt cây bút có phong cách thơ đựợc một số bạn thơ học làm theo có Nguyễn Quang Thiều, Nguyễn Quốc Chánh … Giả dụ 5 năm tớI, những cái tên nêu trên vẫn đều đều năm trăm bài thơ… thì ta có được một hình dung khá rõ chân dung nàng thơ khi đó. Còn như giả thử nhìn lùi lạI 5 năm trước, cũng có dự báo tương đối cho thực trạng thơ hôm nay.
Đặt trong bối cảnh đầu ra của thơ : thêm nhiều trang web văn chương đăng tải thơ, lĩnh vực xuất bản mở hơn; sự phát triển của những Web blog- những trang web cá nhân …Thơ sẽ phát triển hơn hay sẽ nhiều nhưng vẫn nhạt như trước nay ? Vẫn còn và vẫn cần khả năng đọc và nhặt chọn ra cho riêng mình những bài thơ hay !

Tập thơ Bài ca cộc sống (tt).

31.

Bài ca cuộc sống là tập thơ nhiều dáng vẻ về cuộc sống qua mũi mắt, tim gan một người yêu thơ, sống cùng thơ và học làm thơ, Ánh nhìn nghiêng có, nghiêm chắc có; nụ cười nửa miệng chao chát, thấm vị đắng ngắt ly cà phê yếu đường… Đây đó những trang báo, bản tin truyền hình; những trận bóng đá cùng phương án thơ; cuộc chiến đầu tiên thiên niên kỷ với số phận loài người. Có phép thử … trong phiên xử Năm Cam. phép biến của lũ David nội. Cuộc đuổi bắt marathon của ngàn triệu baby …sự sống. Phút lãng mạn bay bổng giữa các vì tinh tú và vầng trăng tròn đầy hò hẹn trai gái.
Nhiều đoạn, bài thơ … không kết, thêm mở. Những phát biểu thơ, ghi chép thơ, cảnh báo thơ, và cả tản luận thơ… Kiểu thơ xếp hình; khổ thơ chỉ ba dòng, câu thúc lại và những " biệt thự " thơ vỡ ra. Loạt thơ viết từ việc đọc di cảo thơ Chế Lan Viên, thơ học tập Whitman …; thơ văn xuôi, thơ tự do, vần và không cả vần. Chút hóm lẫn trào lộng, giọng bông đùa, châm chích… Thơ không in đâu hết chỉ cất trong sổ tay người thơ dành đọc khi trà dư tửu hậu, hay riêng với bạn bè thân thiết…
Tất cả nằm trong nổ lực của người viết. Trong năng lực và một chừng mực có thể.

Và tôi hiểu sau chặng tăng tốc là lao về mức đến. Không phải tất cả những người về đích đều được tung hô. Huy chương chỉ tưởng thưởng người dây căng chạm ngực.
32.

Cảnh báo thơ :
Cái không thơ không chỉ tồn tại cùng thơ mà còn đang lạm phát với tốc độ phi chạy. Có sự ngộ nhận dễ thương của người viết quá đắm say. Và những lạm dụng không bình thường của số đông người tán dương đầy nguy hại.*

Mình đã bao giờ tản bộ ? Vậy là đi.
Đường trước mặt dốc lên cây cầu mới sinh (1). Đầu dốc chính giữa sông, nhiều người dừng chân hóng gió.
Nhớ hôm nôn nao trèo leo tận đỉnh Tầm Bồ (2). Bồ không có, được no mỗi gió.
Gió khòm lưng người túm tay vạt áo. Sợ tầng cao, gió đẫy …
Thơ bay cao nhưng dè chừng nẻo xa, đường khuất. Lượn những vòng thật bắt mắt.

-------
(1) Cầu Chánh Hưng. Quận Tám TP Hồ Chí Minh.
(2) Biển Hồ Cốc, Bình Châu.

**
Dốc cầu đổ xuống ngã tư Quốc tế. Trái, phải, hay thẳng vẫn một bóng mình.
Thơ dễ đến trăm ngã rẽ. Quang, Quân M.C *. Duy lịch. Và ti tỉ những diễn viên, biên kịch truyền hình.
Sợ rồi tình thơ sang ngang.
---------
* M.C : ( master of ceremory) người dẫn chương trình.


***
Đường mới mở cạp dãy nhà mặt tiền sát ót. Gian bếp, nhà tắm, phòng khách, buồng ngủ … chung tất. Những căn đoạn hông lầu chồng hai, ba tấm, trông như hộp quẹt cây dựng đứng. Đồ đạc chẳng thấy sắm món gì, có cái ti vi cũng âm tường tuốt luốt.
Tứ tuyệt cô động bốn dòng, Thơ buổi quy hoạch vẫn vậy khéo chân thừa ngoài cửa.
****
Trông một cuộc cờ đang hồi quyết liệt. Sự thẳng căng vả tấm mồ hôi hai khuôn mặt. Không khí bàn luận sôi động lắm. Thua và thắng …
Thơ bình lặng hệt cuộc cờ tàn, kề đó. Thắng hay thua đã rõ. Nó làm người xem rồi chán.

*****
Rasun Gamzatov* đã viết trong Daghestan của tôi : xa nhất là con đường của những người đi tìm sự thật. Người tìm của cải về nhà tám quánh. Kẻ tìm vinh quang rồi thì cũng nhận ra cuộc đời sao mà … chóng vánh.
Không chỉ tìm sự thật, người thơ còn hướng tới cái tốt, cái đẹp. Con đường bọn họ đi có mà xa chết.

------------------
* nhà thơ Daghestan, vừa mất ngày 3.11.2003.

******
Ngang chợ cá. Mùi tanh tưởi nồng nực mũi.
Người đông đúc. Tiếng trả treo chen chúc. Đêm chong mắt thức.
Nhiều giọng thơ phá cỗ. Đũa gầy. cá nướng béo nguậy. Ít thơ chuyên giống, ương bột, chăm con, vỗ thịt. Thơ chuyến khơi xa thơ ngày động biển. Cả giọng đấu tranh luật phá giá Hoa Kỳ.

********
Nhặt trên tay một chiếc lá vàng. Thấy trong mắt những giờ búp non, những ngày chồi biếc, những tháng xanh tươi. Thời gian điệu đàng chảy xuôi.
Đời thơ một người rực rỡ mỗi bài. Bài thơ sáng chói hay đúng mỗi câu. Câu thơ đắt giá cháy đỏ mỗi từ.

- Loạt này gọi thơ thơ hay tản luận thơ ?
- Tôi thích tên gọi Tản luận thơ hơn. Tản văn luận bàn thơ.

33.

Những bộ tú lơ khơ lớn nhỏ đủ cỡ
Những đóa hoa sắc màu rực rỡ
Những đồng xu lẻng xẻng thả rơi
Tất cả hiển hiện trong tay nhà ảo thuật
Đôi bàn tay xoè ra chúng ta đã chẳng thấy gì hết
Nhưng lại nhịp nhàng nhặt trên ve áo
Véo nhẹ vành tai
Hái ngoài không khí
Cả trong những lượt vồ chụp, thảy bắt.

David Coperfield bậc thầy của ý tưởng sáng tạo
của không gian rộng lớn
Vượt xa mọi thiết kế sân khấu thời đại.
Làm bay đâu đó chiếc Boeing to tướng
Hay tạm dời tượng nữ thần tự do sừng sững
ngoài khơi Manhattan .

Sân khấu cuộc đời lớn và rợn hơn nhiều
Chỗ tôi ( nơi David chưa một lần đến diễn).
Thừa thãi những tay thạo nghề hô biến
Việc bàn vuông hóa bữa tiệc tròn
Mộc đỏ nện bằng đít bia lon.
Hàng không mua ghi càn xuất bán
Hoàn thuế tiền kho
Ào chảy như lũ nước tháng mười.

Nói không sợ người cười
David đến cứ gọi số này ông nội !
Chúng giở phép ngay trên sinh mạng đồng đội
( Quán Cấm Chỉ, đường Hải Triều. Vụ Phan Lê Sơn chiến sĩ ).
Tráo đổi kẻ thủ ác
Bức ép người ngay tình
Một Thuyết "trăm voi" với cái mũi tinh ranh
Vung tiền mua quan kéo đường dây chạy án
Chuyện tày đình
Vào tay chúng hóa trò vui xống áo nhân tình !
- Bài Phép biến không có kết. Lối thơ mở của bộ Hát lời Whitman ?
- Chắc không phải của Công rồi ! Tôi nói.

34.

Cuộc đời là một chặng đua dài, quyết liệt
Xếp hạng nhọc mệt đứng nhất bọn làm thơ
Một phần nghiệp viết
Chín phần sống " coi được " những gì đã viết.
Ghi nhớ thơ :
Bi kịch người thơ đã không biết buồn.
Hài kịch thơ người là buồn giả bộ.

Thơ của ngày

Đi săn
( Đọc di cảo thơ Chế Lan Viên, bài Săn thơ )

Vượt qua cửa rừng
Ngồi nhà anh vặt lông lũ gà nuôi chuồng
Đi một ngày anh săn thú một ngày đường
Đêm nán lạI số lòai săn hẳn khác
Đôi tai thính, mũi tinh ranh đặt trong từng bước
Đi đúng những con đường thú chạy.
Bẫy anh đặt nhằm chân con mồI mắc phải
Còn bước anh, mô phật, riêng đạp cõi tình.
Súng anh nhắm bắn đôi mắt ăn đèn ấy
Không lẫn mắt bạn săn một phường đấy
31.10.2003